رضا کردلو

«به وقت شام» یعنی به وقت شام، یعنی به وقت این ۵،۶ سال، یعنی به وقت زمانه خود. یعنی فارغ نبودن از اتفاقاتی که اطراف‌مان می‌گذرد. یک کارگردان چگونه می‌تواند، عکس‌العمل خود را نسبت به این اتفاقات نشان دهد؛ جز با فیلم ساختن؟! «به وقت شام» البته امتحان معرفت و مردانگی و کنار نیامدن با خود است. قصه کاپیتان حاتمی‌کیا که برای نجات ایلیوشین سینمای فروخفته در خود و بی‌خبر از عالم و آدم دست به کار می‌شود. باقی هم نسلانش نیستند؟ کجایند، نمی‌دانم. اما نیستند و حاتمی‌کیا تنهای تنهای تنها از میان کارگردانان هم دوره خود، هنوز «به وقت عمل کردن» را درک می‌کند.

حاتمی‌کیا «به وقت امروز» است. اما «به وقت شام»؛ که روایتی نو و تکنیکال و فراتر از سینمای ایران است از یک خاطره جمعی که احتمالا هیچکس تا سالها فراموشش نخواهد کرد. حتی آنهایی که بی‌تفاوت از کنارش عبور کرده‌اند؛ «تراژدی سوریه» و اتفاقاتی که خواه ناخواه گریبانگیر ماست. داعش و گروههای تکفیری. «به وقت شام» اعتقادی‌ترین اثر ابراهیم حاتمی‌کیاست. پایه این اعتقاد «انتخاب» اوست. او انتخاب کرده خود را در کشاکش جدال گروه‌های سیاسی و اجتماعی داخل کشور تعریف نکند. او انتخاب کرده برای «اعتقاد» درباره تراژدی سوریه فیلم بسازد. درگیر شعار نشود. به ارتقای جهات فنی سینمای ایران اهمیت دهد. از زبان مفاهمه با دنیا استفاده کند. مردم را نشان دهد. به موضوع شکاف نسلی بپردازد و قصه داشته باشد. قصه‌ای پرکشش که اجازه نمی‌دهد مخاطب ۱۱۰ دقیقه پلک چشم برهم بگذارد. فیلمی پرحادثه و پر از تعلیق و نشانه‌گذاری‌های دقیق و فکر شده.

کاری که حاتمی‌کیا خوب بلد است. توان دراماتیزه کردن و ایجاد تعلیق‌های فراوان در لوکیشن‌های محدود است. این اتفاق اینبار در ایلیوشین تکرار شده است. تمایز «به وقت شام» البته سکانس‌های پرتعداد خارجی هم هست. قوت سکانس‌های خارجی نیز هم‌تراز با فضای دراماتیک داخل هواپیماست و البته به جهت فنی و تکنیکی سخت‌تر و پیچیده‌تر. در همین زمینه بی‌تردید سکانس اولین تیک‌آف ایلیوشین در فرودگاه تدمر و تلاش ابتدایی برای نجات هواپیما یکی از کم‌نظیرترین سکانس‌های خارجی در سینمای ایران است.