به گزارش ماسال نیوز، قربان صحرائي چاله‌سرائي ضمن ارایه تصاویری از مزار ميرزا ابوالقاسم بن حسن شفتي گيلاني، محوطه تاریخی و علمای خفته در این مزار را معرفی کرده است:
در چند ده متري حرم مطهر بانوي کريمه (س) آرامستاني هزار و چند صد ساله واقع شده، که امروزه به نام «قبرستان شيخان» معروف و مشهور است. شيخان در برخي منابع «مقبرةالشيوخ» نيز ناميده شده است.
در تاريخ اين مزارستان آمده که در گذشته‌هاي دور قبرستان وسيعي به نام باغ بابُلان در اين ناحيه و نزديک گنبد و بارگاه حرم حضرت فاطمه معصومه (س) قرار داشته که قدمت آن به زمان ائمه اطهار عليهم‌السلام مي‌رسيده.
به علت عمليات شهرسازي اطراف حرم مطهر و گسترش فضاهاي شهري، بخش عظيمي از قبرستان بابُلان از بين رفته و تنها همين قبرستان شيخان از آن باقي مانده است.
قبرستان شيخان، دو ورودي دارد و چهار طرف آن‌را حجره‌هاي بازارچه شيخان محصور کرده است.
اين مزارستان هزار و چند صد ساله را بعد از قبرستان وادي‌السلام در نجف اشرف، دومين قبرستان جهان اسلام مي‌شناسند.
در شيخان بيشتر از ششصد نفر از علما و بزرگان مدفون هستند که از آن جمله مي‌توان به زکريا ابن آدم اشعري و زکريا ابن ادريس که از ياران و راويان حضرت امام جعفر صادق (ع)، حضرت امام رضا (ع) و حضرت امام جواد (ع) بودند، اشاره کرد. همچنين مقبره آدم بن اسحاق که از ياران امام دهم شيعيان، حضرت امام هادي (ع) بود نيز در شيخان قرار دارد.
سبب نامگذاري اين بخش از قبرستان قديمي باغ بابُلان به شيخان، وجود مرقد دو مُحَدِث بزرگ شيعه به نام‌هاي زکريا بن ادريس و زکريا بن آدم بوده است.
از علماي مشهور ديگري که مقبره آن در قبرستان شيخان قرار دارد «ميرزاي قمي» است.
ميرزا ابوالقاسم بن حسن شفتي گيلاني، معروف به «ميرزاي قمي» در سال ۱۱۵۱ق در «جاپَلَق» لرستان به دنيا آمد. وي که اصالتاً گيلاني و شفتي بود به خاطر سكونتش در قم، در بين مردم به ميرزاي قمي شهرت يافته است.
پدر ميرزا ابوالقاسم، آخوند ملا محمد حسن، از اهالي شفت گيلان بود که در آغاز جواني براى تحصيل علوم اسلامي ، از گيلان به اصفهان مهاجرت کرد.
آن عالم بزرگوار از محضر دو تن از مدرسان اصفهان به نام‌هاي ميرزا هدايت الله و برادرش ميرزا حبيب الله کسب علم و فيض نمود و سرانجام همراه يکي از آنان به جاپَلَق در لرستان مهاجرت کرد.
مادر ميرزا ابوالقاسم نيز دختر ميرزا هدايت الله و از بانوان بزرگوار و پرهيزگارعصر خود بود.
استعداد ميرزا در فراگيري علوم زايدالوصف بود. او ابتدا از محضر پدر مقدمات علوم اسلامي را فرا گرفت و سپس براي ادامه تحصيل راهي خوانسار شد. در اين شهر پس از بهره‌مندي از محضر درس اساتيد بزرگي همچون آقاسيد حسين خوانساري به درجات عالي علم و کمال دست يافت. او پس از ازداوج با خواهر استاد خود (آقاسيد حسين خوانساري) جهت تکميل و فراگيري بيشتر علوم اسلامي راهي کربلاي معلي در عراق شد و درجوار مضجع شريف سرور شهيدان، حضرت امام حسين (ع) رخت اقامت افکند.
ميرزا ابوالقاسم شفتي گيلاني، سالهاي طولاني در کربلاي معلي به کسب علم و تهذيب نفس پرداخت و سرانجام راهي ايران و روستاي جاپلق شد. پس از مدتي توقف در اين منطقه و تدريس و تبليغ و ترويج آموزه‌هاي دين مبين اسلام در جاپلق و روستاهاي اطراف، چون در آنجا طالب علم و محصل چنداني نبود تا از محضر او فيض ببرند و از دانش وسيعش‌بهره‌مند گردند، ناگزير به شهر قم مهاجرت کرد و همسايگي حضرت فاطمه معصومه (ع) را به عنوان محل سکونت انتخاب نمود و براي هميشه در اين سرزمين مقدس ماندگار شد.
وي از برکت حضرت فاطمه معصومه (ع ) در مدت زمان کوتاهي چنان رشد و ترقي نمود و شهرتش عالمگير شد که به رياست و مرجعيت شيعه در عصر خويش دست يافت.
در اين زمان که ميرزاي قمي از علماي بزرگ و تراز اول شيعه در عصر فتحعلي شاه قاجار به شمار مي‌رفت، به کار تاليف و تصنيف ، تدريس و صدور فتوا، تبليغ و ترويج دين مشغول شد. او مسجد جامع شهر را براى اقامه نماز جمعه و جماعت برگزيد.
فتحعلي شاه قاجار دراولين سفري که به قم داشت به ديدار و زيارت ميرزا ابوالقاسم شتافت. شاه براي زيارت ميرزا در مسجد جامع شهر حضور يافت و در شمار مأمومين وى قرار گرفت و نماز ظهر و عصر را به اين مرجع بزرگ شيعيان اقتدا کرد. او در نخستين ملاقاتش با ميرزا حلقه ارادت و محبت آن جناب را به گردن افکند و از در زمره مريدان وي قرار گرفت. اما رابطه فتحعلي شاه با ميرزا هرگز باعث نشد تا ميرزا نيز مايل به او شود و از وظايف خويش انحراف پيدا کند.
از ميرزا تصانيف و تأليفات بسياري برجا مانده است. برخي از مهمترين آثار قلمي وي عبارتند از:
- قوانين الاصول : اين اثر مهمترين و مشهورترين تصنيف ميرزاي قمي است که به زبان عربي نوشته شده
- حاشيه بر قوانين
- حاشيه بر زبدةالاصول شيخ بهائي
- حاشيه بر تهذيب الاصول علامه حلي
- حاشيه بر شرح مختصر اين حاجب عضدى
- جامع الشتات يا اجوبه المسائل (در سه جلد)
- ديوان شعر (پنج هزار بيت شعر فارسي و عربي)
- …
ميرزا که خطي بسيار خوش و زيبا داشت و به هر دو شکل نستعليق و نسخ تسلط تحرير مي‌کرد، شاگردان بسياري نيز تربيت کرد که اسامي برخي از آنان به شرح زير است:
- آقا سيد محمدباقر شفتي، مشهور به حجت‌الاسلام (مقبره‌اش در مسجد سيد شهر اصفهان قرار دارد)
- حاج محمد ابراهيم کلباسي
- …
هم اينک مزار و بقعه ميرزا ابوالقاسم گيلاني شفتي معروف به ميرزاي قمي همچون نگيني در وسط مزارستان شيخان قم محل رجوع ارباب حاجت است. نخستين بار فتحعلي شاه قاجار بر مزار ميرزاي قمي بقعه و گنبدي با کاشيکاري بنا کرد که بعد‌ها مرمت شد.
از ديگر مشاهير گيلاني مدفون در قبرستان شيخان مي‌توان به شيخ حسن حجتي نجفي، از سخنوران و وعاظ گيلاني و آيت‌الله شيخ ابوالقاسم حجتي از علماي فرزانه گيلان اشاره کرد که مزارشان در سمت ورودي از سوي ميدان آستانه، کنار در قرار دارد.
در حال حاضر در قبرستان شيخان شش مقبره وجود دارد که به نظر مي‌رسد مقابر زکريا ابن آدم و ميرزاي قمي از قديمي‌ترين مقبره‌هاي اين قبرستان هستند.
مقابر شش‌گانه شيخان عبارتند از:
- مقبره ميرزاي قمي (متوفاي ۱۲۳۱ق): دراين مقبره نوه او فرزند ملامحمدمهدي نراقيمدفون است.
- مقبره زکريا بن آدم (متوفي اوايل قرن سوم هجري): در اين مقبره ملامحمد طاهري قمي(متوفاي ۱۰۹۸ق) از فقهاي دوره صفويه، آيت‌الله ميرزا ابوطالب حسيني قمي (متوفاي ۱۲۴۹ق) داماد ميرزاي قمي، آيت‌الله سيد محمد تقي جواد قمي(متوفاي ۱۳۰۳ق)، قاضي القضات مير سيد محمد فاطمي قمي (متوفاي ۱۳۶۴ق)، آيت‌الله سيد مرتضي علوي فريدوني، داماد آيت‌الله گلپايگاني(متوفاي ۱۴۱۵ق)، حاج سيد جواد طاهري(متوفاي۱۳۳۰ق) و آيت‌الله حاج سيد حسن سيدي(متوفاي۱۴۲۲ق) از نوادگان دختري ميرزاي قمي، دفن شده‌اند.
- مقبره آيت‌الله ميرزا محمد کبير (متوفاي ۱۳۶۹ق): قبر دو فرزند او نيز در اين مقبره قرار دارد.
- مقبره محمدحسين فاضل توني (متوفاي ۱۳۸۰ق): در مرقبره فاضل توني مرقد شهيدقاسم اسلامي(شهادت ۱۳۵۹ق) و سيد محمدکاظم موسوي گلپايگاني(متوفاي ۱۳۹۶ق) نيز واقع شده است.
- مقبره حاج شيخ عباسعلي شاهرودي (متوفاي ۱۳۸۳ق): در اين مقبره علاوه بر مرقد وي قبر فرزند او و آيت‌الله ميرزا محمد مجاهد تبريزي (متوفاي۱۳۸۰ق) نيز هست.
- مقبره سيد علي فرش فروش حسيني اردهالي (متوفاي ۱۳۴۷ق) و خاندان: در اين مقبره قبور سيد محمدعلي حايري طبسيو نيز شاعر عارف مسلک، سيد يحيي برقعي(متوفاي ۱۳۸۲ق) نيز قرار دارد.
از مشاهير ديگر مدفون در اين قبرستان مي‌توانيم موارد زير را ذکر کنيم:
قبر ميرزا جواد آقا ملکي تبريزي، که پايين مقبره ميرزاي قمي قرار دارد. قبر دکتر محمد قريب، بنيانگذار طب اطفال در ايران که در قسمت شمال شرقي مزار ميرزاي قمي واقع شده است. علاوه بر اينکه شيخان محل دفن ده‌ها تن از شهيدان جنگ تحميلي است که تصاوير آنان دور تا دور اين قبرستان نصب است، مزار هفت نفر از شهيدان فاجعه انفجار تروريستي دفتر حزب جمهوري اسلامي در ضلع غربي اين قبرستان واقع شده. اين هفت نفر عبارت‌اند از: شهيد غلامحسين حقاني، شهيد حسن محمدعيني، شهيد محمدحسين صادقي، شهيد سيدنورالله طباطبايي‌نژاد، شهيد علي هاشمي سنجاني، شهيد عمادالدين کريمي و شهيد عبدالوهاب قاسمي.
و همچنين مقبره بسياري از مشاهير زن و مرد ديگر که در اين قبرستان آرميده‌اند.
قبرستان شيخان از گذشته‌هاي دور همواره مورد توجه و احترام ويژه‌ي برخي از علما و اساتيد اخلاق بوده و هست. آنان مريدان را به رفتن به شيخان و توجه به آن سفارش مي‌کردند.
قم مقدس
ششم خرداد ۱۳۹۷
مطابق با يازدهم رمضان‌المبارک ۱۴۳۹
