به گزارش ماسال نیوز؛ شب یلدا بلندترین شب سال و متناظر با کوتاه ترین روز آن است که معمولا همزمان با انقلاب زمستانی اتفاق می افتد. زمانی که میل خورشید( فاصله خورشید از قطب آسمان) به بیشترین مقدار خود می‌رسد و در نتیجه مسیر ظاهری خورشید بر فراز افق به کمترین حد خواهد رسید. با این حال به خاطر اثراتی مانند شکست نور در جو زمین و سرعت اندک تغییرات ، طول شب از چند روز قبل تا چند روز بعد از شب یلدا تغییری در حد دقیقه نمی کند.

چرا شب یادا بلندترین شب سال است؟

از دید ناظر زمینی این خورشید است که به دور زمین می گردد . در این گردش و طی یک سال خورشید در آسمان روی یک مدار فرضی با نام “دایرةالبروج” حرکت می‌کند که با استوای سماوی( امتداد استوای زمین در کرده آسمان) زاویه ۲۳/۵ درجه می سازد.
در این مدار فرضی چهار نقطه مهم هستند : دو اعتدال بهاری و پاییزی که محل تلاقی مدار گردش خورشید و استوای سماوی است و دو انقلاب تابستانی و زمستانی.
زمانی که خورشید از نقطه اعتدال بهاری می گذرد ( نوروز )طول شب و روز کاملاً یکسان است مانند روز اول مهر و آغاز پاییز.

ولی در آغاز فصل تابستان خورشید در بیشترین فاصله از استوای سماوی قرار می‌گیرد و طولانی‌ترین روز سال رقم می‌خورد. خورشید در ادامه مسیر سالانه خود، دیگر نمی‌تواند چندان از استوا فاصله بگیرد که باعث کوتاه تر شدن روزها می شود . سرانجام خورشید به کمترین ارتفاع از استوای سماوی می رسد، این لحظه آغاز فصل زمستان است که کوتاه ترین روز و بلندترین شب سال به وجود می آید.

نام یلدا از کجا آمده است:

واژه ی یلدا ریشه سریانی دارد و به معنای ولادت و تولد است . منظور از تولد ولادت خورشید(مهر یا میترا) است. رومیان آنرا ناتالیس این ویکتی(Natalis Invicti) تولد شکست ناپذیر می نامیدند; که منظور از شکست ناپذیر همان خورشید یا مهر بود.
ابوریحان بیرونی هم از این جشن با نام میلاد اکبر نام برده است. ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید روزها بلندتر می شوند و تابش نور ایزدی افزونی پیدا می‌کند؛ آنرا شب زایش مهر می‌خواندند و جشن‌های بزرگی می‌گرفتند.

️رابطه ی یلدا با کریسمس :

پیروان آیین مهر شب یلدا را زایش خورشید و تولد مهر می دانستند و جشن می گرفتند. این آیین بسیار سریع در قاره ی اروپا گسترش پیدا کرد و مهرابه ها در سراسر اروپای شرقی و غربی پراکنده شدند .
در این آیین یلدا مصادف با ۲۱ دسامبر (یکم دی) بود اما بر اثر اشتباه در محاسبه کبیسه های تقویم میلادی ،در قرن چهارم میلادی ،تولد مهر یا میترا روز ۲۵ دسامبر( ۵ دی) قرار گرفت. در همین زمان اختلافات میان مسیحیان، امپراطور کنستانتین را واداشت تا برای مقابله با گسترش این آیین چاره ای بیاندیشد.

او شورایی را برای تدوین اصول دین مسیحیت تشکیل داد که یکی از وظایف آن تعیین زمان تولد مسیح(ع) بود . هر چند بر اساس انجیل لوقا تولد مسیح حدود ۲۹ سپتامبر( ۸ مهر) می باشد؛ اما به دلایل بسیار این شورا تولد حضرت عیسی را ۲۵ دسامبر یعنی مقارن با تولد ایزد مهر اعلام کرد.

چرا ایرانیان باستان یلدا را جشن می گرفتند؟

در ایران باستان نور، روز و روشنایی خورشید ،نشانه‌هایی از آفریدگار بود .در حالی که شب ،تاریکی و سرما نشانه‌هایی از اهریمن محسوب می شدند.
مشاهده تغییرات مداوم شب و روز، مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز با روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر می برند.

روزهای بلندتر روزهای پیروزی روشنایی بودند. با توجه به اینکه یلدا طولانی ترین شب سال است ، برای در امان بودن از خطر اهریمن در این شب همه دور هم جمع می شدند و با افروختن آتش از خورشید طلب برکت می کردند!!

یلدا یا شب چله؟

از آنجا که از شب یلدا چله بزرگ زمستانی آغاز می شود ، این شب را گاه شب چله هم می‌نامند . ایرانیان زمستان را به دو دوره ۴۰ روزه تقسیم می‌کردند: چله بزرگ و چله کوچک.
چله ی بزرگ از اول دی‌ماه تا دهم بهمن ماه (که زمان برگزاری یکی دیگر از جشن های باستانی ایرانیان یعنی جشن سده است ) طول می‌کشید.

پس از چله ی بزرگ که طی آن میزان سرما در ایران زمین به بیشترین حد خود می‌رسد، چله ی کوچک آغاز می‌شود که تا بیستم اسفند ماه به طول می انجامد و در این مدت از شدت سرما کم‌کم کاسته می گردد . با پایان چله کوچک ایرانیان خود را آماده برگزاری جشن های آخرین ماه سال مانند چهارشنبه سوری و مراسم ویژه نوروز می کردند.

و سر انجام اینکه :

تعبیر مردم از انقلاب زمستانی و طولانی ترین شب سال، از جایی به جای دیگر و فرهنگی به فرهنگ دیگرتغییر می کند ولی در بیشتر نواحی نیم کره ی شمالی؛ این شب نمادی از زایش است که با تعطیل کردن و جشن و شادی گرامی داشته می شود.

در کشور ما نیز، سنتهایی مثل چلچراغ و چوبک در خراسان، خوردن هندوانه و آبکونوس در گیلان ، فرستادن خنچه عروس در قزوین ،اصفهان ،تهران و اغلب مناطق کشورمان تنها بخشی از مراسم گرامیداشت این شب است .

نویسنده : عبدالرضا استودان