به گزارش ماسال نیوز، چندی قبل استاد رسول جعفریان خاطره جالبی از رهبر انقلاب در خصوص نقل روضه های جعلی در نزد ایشان اظهار کرد.

استاد جعفریان می گویند: «آقای راشد یزدی به من گفتند، وقتی مداحی در حضور رهبری مطالب نادرستی گفت من به ایشان عرض کردم اینها وقتی در حضور شما این طور بگویند، جای دیگر چه ها خواهند گفت؟!  رهبری فرمودند: سال قبل هم این مطالب را گفت و به او یادآور شدم نادرست است، امسال دوباره می گوید! نمی شود انتظار داشت رهبری به هر کسی گیر بدهد. این افراد متخصص و صاحب نظر هستند که باید نظر بدهند و اجازه ندهند روزنه ها بسته شود».

در همین رابطه و با توجه اینکه به ایام فاطمیه نزدیک می شویم دکتر غلامحسین حسن زاده امامی یکی از کارشناسان علوم قرآنی و  حدیث، به بررسی روایی روضه «میخ و در» حضرت زهرا (س) که در بسیاری از محافل و مراسم عزاداری و بویژه در ایام فاطمیه نقل می شود پرداخته و نوشت:

درباره روضه مظلومیت حضرت زهرا (صلوات الله علیها) مطالب مختلفي در هیأتها نقل مي شود كه گاهي شنوندگان را دچار احساس تناقض و تعارض مي كند. قطعا نمي توان گفت همه این روضه ها ساختگي است اما تأیید همه ادعاها نیز به دور از واقع نگری است. جدا ساختنِ واقعيات تاريخ از تحريفات و افزوده هايِ راويان نياز به تحقيق و مراجعه به منابع معتبر قديم شيعه دارد. چنين كاري نه تنها از توان عموم مردم خارج است بلكه حتي بسیاری از فضلا نيز از آن عاجزند یا حوصله و فرصت پرداختن به آن را ندارند. نگارنده اين يادداشت -كه همانند عموم مردم عزيزمان از شيعيان و ارادتمندان حضرت صديقه كبری(صلوات الله عليها) هستم– با توجه به اينكه به لطف خداوند و به برکت شاگردی در محضر استادان برجسته در مقطع كارشناسي ارشد و دكترا با شيوه هاي بررسي متن و سند روايات مذهبي و تاريخي آشنايي یافته ام چند سال پیش بر آن شدم كه در اين موضوع مراجعاتي انجام دهم و به تصويری روشن دستكم براي خود برسم. بنابراين انبوهي از مستندات و روايات را كتابهاي معتبر و قديمي گردآوري كردم که در اينجا صرفا چكيده ي بخشي از یافته هایم را عرضه مي كنم. طبیعی است ارائه تفصیلی مستندات این بحث نیازمند تألیف یک کتاب تخصصی قطور است و در این مقاله نمی گنجد.

از يك زاويه مي توان ماجراي مصيبتهاي سنگين حضرت زهرا(س) پس از وفات پيامبر(ص) را به سه بخش تقسيم كرد:
بخش اول: حوادثي است كه با استناد به روايات موجود در كتابهاي قديم شيعه و سني قابل اثبات است و شواهد تاريخي و روايي كافي بر وقوع آنها در منابع معتبر قديم وجود دارد.
بخش دوم: رواياتي است كه صرفا در برخي از منابع شيعه نقل يا تأييد شده است.
بخش سوم: روضه هایی است كه صرفا در صد سال اخير بر سر زبانها افتاده و حتي در كتابهاي دوره صفوي مثل بحار الانوار مجلسي(ره) نيز يافت نمي شود. اخيرا نيز روضه هاي جديدي شنيده مي شود كه روز به روز در اثر قوه تخیل و ذوق سرشار برخي از مداحان توليد شده، به تدريج در قالب هاي جذاب هنري به فرهنگ عمومي ما تزريق مي شود.

اينك توضيح بيشتر درباره موضوع:
بخش نخست:
انبوهي از كتابهاي قديم شيعه و سني تصريح دارند كه گروهي از حاميان خلافت ابوبكر، از جمله عمر بن خطاب پس از وفات پيامبر(ص) به خانه امیرالمؤمنین علي(ع) حمله ور شدند و تهديد كردند كه علي(ع) بايد از خانه بيرون آمده، براي بيعت با ابوبكر بشتابند وگرنه خانه ي ايشان را با ساكنانش به آتش خواهند كشيد! در آنجا شخصي گفت: در اين خانه دختر پيامبر (ص) نيز حضور دارد. اما عمر پاسخ داد: «حتي اگر فاطمه (س) در اين خانه باشد فرقي نمي كند». روايات اشاره دارند كه مهاجمان هيزم و آتش آوردند تا جدي بودن تهديد خود را نشان دهند. آنچه قطعي است اينست كه مهاجمان «تهديد به آتش زدن» را بر زبان آورده، آتش را نيز حاضر كرده اند تا جايي كه گويا دود به درون خانه اميرالمومنين(ع) راه يافته است. درباره چگونگي پايان يافتن ماجرا نيز روايتهاي متفاوت و متعارضي وجود دارد. برخي از روايات مي گويند یکی از كساني كه در خانه تحصن سياسي كرده بودند، زبير بود که بيرون آمد و با مهاجمان درگير شد ولی مهاجمان شمشير او را به سنگ زدند و شكستند. اما اينكه شخص اميرالمؤمنين (ع) نيز دست به شمشير دراز كرده باشند صرفا در چند روايت ضعيف نقل شده و اثبات آن دشوار است.

جزئيات درگيري ها و بگومگوها بين دو طرف بسيار متعارض و متنوع نقل شده ولي اكثر اين روايات دلالت دارند كه مهاجمان در نهايت علي(ع) را با خود برده اند. قاعدتا بردن اميرالمؤمنين(ع) با وضع توهين آميزي بوده و با ايشان –العیاذ بالله- همانند يك متهم رفتار كرده اند اما وقوع درگيري مسلحانه بين ايشان و مهاجمان در هيچ روايت معتبري ذكر نشده است. گويا ايشان نيز مثل هر مخالف سياسي كه نيروهاي امنيتي براي دستگيري او به خانه اش هجوم مي برند با بازداشت کنندگان رفته اند و مقاومت جدي نشان داده اند. با اين حال دستگيري توهين آميز اميرالمؤمنين(ع)، سودي براي مهاجمان نداشت زيرا علي(ع) زير فشار تهديد و حمله مهاجمان با كسي بيعت نكردند.
تا اينجا مسأله هجوم به خانه فاطمه(س) و تهديد به آتش زدن خانه همراه با ساكنانش و دستگير كردنِ توهين آميز اميرالمؤمنين (ع) از اموري است كه علماي شيعه از آغاز تاكنون درباره اش اتفاق نظر داشته و دارند و حتي در منابع اهل سنت نيز جسته و گريخته مورد اشاره يا تصريح قرار گرفته است و جاي ترديد ندارد.
بي ترديد توهين به اميرمؤمنان عليه الصلاة و السلام و تهديد به آتش زدن خانه ي اهل بيت پيامبر(ص) كاري نيست كه بتوان آن را توجيه كرد يا سرپوشي بر آن گذاشت. همه ما به عنوان شيعيان اميرالمؤمنين(ع) بطور طبيعي در هر عرصه اي كه آن حضرت در يك جبهه و ديگران در جبهه ديگري قرار گيرند در كنار مولايمان قرار مي گيريم و بي ترديد از آن حضرت دفاع مي كنيم.

بخش دوم:
رواياتي در منابع قديم وجود دارد كه مي گويد در اثر ضربه يا لگد قنفذ يا مغيره به بازو يا بدن حضرت زهرا(ع)، آن حضرت آسيب ديده اند و حضرت محسن سقط شده است. اين روايات گرچه در منابع هزار سال پيش نيز يافت مي شود اما علماي ما در همان زمان نيز درباره ميزان صحت اين روايتها اختلاف نظر داشتند. برخي از علماي قرن ۴ و ۵ مثل ثقة الاسلام كليني (صاحب كتاب مشهور كافي) و شيخ مفيد (دانشمند برجسته شيعه) –رضوان الله علیهما- به اين روايات به دیده تردید می نگریستند. اما بزرگاني مانند شيخ صدوق و ابن قولويه قمي كه هر دو از علماي قرن ۴ هستند، صحت روايت مربوط به شهادت حضرت محسن و حضرت زهرا (س) را محتمل یا قوی مي دانستند و چند روايت درباره اين موضوع نقل كرده اند. بنابراين علماي بزرگ حديث و كلام شيعه تا حدود سال ۵۰۰ هـ درباره اين روايت كه حضرت زهرا(س) مورد ضرب و جرح بدني قرار گرفته اند و به همين علت شهيد شده اند اختلاف نظر داشتند. در قرنهاي بعدي به تدريج در اثر عوامل مختلف تاريخي و اجتماعي –از جمله غلبه رويكرد اخباري بر علماي شيعه در عصر صفوي – عموم علما به سمتی گرايش پيدا كردند كه ماجراي ضرب و جرح بدني حضرت زهرا(س) را  قطعي تلقي كنند. گویا سيد بن طاوس در قرن هفتم در تثبيت و تقويت اين ديدگاه  نقش بارزي داشته و پس از ايشان نيز اين روند ادامه يافت تا در عصر صفوي كه با غلبه رويكرد اخباري در محافل علمي و حديثي، تقريبا اجماع بر صحت اين روايات تحقق يافت.

بخش سوم:
گفتیم که برخی از روضه ها صرفا در صد سال اخير بر سر زبانها افتاده است. پيش از آنكه به این روضه ها بپردازيم لازم است مقدمه اي درباره تحولات منطقه خاورميانه در صد سال گذشته بيان كنيم:
در اوايل قرن بيستم يعني حدود صد سال پيش، دولت استعمارگر بريتانياي كبير با امپراطوري عثماني در نبرد بود و براي تضعيف و از پاي در آوردن دولت عثماني از ابزارهاي متنوع سياسي، نظامي، فرهنگي و مذهبي بهره مي گرفت. در آن زمان يكي از عرصه هاي رقابت ميان دولت عثماني و انگليسي ها، سرزمين عراق بود كه به عنوان بخشي از امپراطوري پهناور عثماني شناخته مي شد. مراجع شيعه در عراق با اينكه از دولت سني عثماني رنجشهاي بسياري داشتند اما هرگز دعوت انگليسي ها براي همكاري بر ضد دولت عثماني را نپذيرفتند. در دهه هاي نخست قرن بيستم، علماي شيعه و سني عراق در واكنش به خطر سلطه انگلستان، فضاي صميميت و وحدت را در ميان خود تقويت كردند. به عنوان مثال علماي شيعه عراق در روز ميلاد پيامبر(ص) در جشني كه علماي سني بصره برگزار مي كردند شركت مي كردند و علماي سني نيز در روز عاشورا در عزاداري هاي كربلا و نجف در كنار شيعيان حضور مي يافتند. علماي بزرگ شيعه در دفاع از دولت مسلمان عثماني دست به جهاد مسلحانه زدند و در مقابل نيروهاي متجاوز انگليس تا پاي جان ايستادند و شهدايی تقديم نمودند. در چنين شرايطي طبيعي بود كه انگلستان به اين نتيجه برسد كه فاصله ميان شيعه و سني و كينه هاي مذهبي بايد تشديد شود. گزارشهايي وجود دارد كه نشان مي دهد انگليسي ها براي تشديد اختلاف ميان شيعه و سني در عراق تلاشهاي پيدا و پنهاني انجام داده اند. از خاطرات برخي از علما دانسته مي شود كه سفارت انگليس با چند واسطه و با فريب دادن برخي از مداحان و روضه خوانهاي كربلا و نجف به ترويج هرچه بيشتر روضه پهلوي شكسته حضرت زهرا(س) اهميت خاصي مي داده است. به عنوان مثال با دو يا سه واسطه به برخي از روضه خوانها پولي مي دادند و مي گفتند اين پول را فرد متديني براي شما فرستاده و نذر كرده كه فقط روضه پهلوي شكسته حضرت زهرا(س) را در اماكن پرجمعيت و با نظم خاصي بخوانيد!! طرح پيچيده انگلستان براي نفوذ در حوزه علميه نجف آنچنان گسترده بود كه در يك برهه زمانی حتی شهريه خاصي از هندوستان براي طلاب ارسال مي شد كه به شهريه انگليسي مشهور بود و بسياري از طلاب متدين از دريافت آن پرهيز مي كردند زيرا منبع آن را مشكوك مي دانستند (۱). در واقع سطح بالايي از آگاهي و بصيرت در ميان طيف عظيمي از طلاب وجود داشت كه آنها را نسبت به طرحهاي انگلستان بيمه مي كرد (۲). درباره نقش انگلستان در نشر قمه زني نيز گزارشها و مصاحبه هایی از ریش سفیدان حوزوی در اينترنت موجود است (۳).
در اينجا بد نيست به عنوان يك نمونه ديگر از تلاش انگلستان براي تقويت افراطيگريِ فرقه اي و تشديد اختلافات به خاطره مرحوم آيت الله العظمي مرعشي نجفي اشاره شود. ايشان از مرحوم سردار كابلي ماجراي مفصلي نقل كرده اند كه نشان مي دهد انگليسي ها از طريق يكي از مزدوران خود توانستند مرحوم ميرزا حسين نوري(حاجي نوري) را به تأليف كتابي به نام «فصل الخطاب» وادار كنند. اين كتاب حدود صد سال است كه بهانه اي به دست وهابيها براي تكفير شيعه شده است(۴). در اين كتاب با استناد به استدلالها و روايات ضعيف ادعا شده كه قرآن موجود دچار تحريف جدی و فاقد اعتبار مي باشد!! اين كتاب چه در همان زمان و چه بعدها همواره توسط علماي بزرگ شيعه مورد انتقاد بوده و هست زيرا عموم علماي شيعه با تکیه به ادله مختلف عقلي و نقلي معتقدند « قرآن كريم از تحريف مصون بوده و هست» (۵) اما آنچه براي انگلستان مهم بود اين بود كه در ميان علماي هر فرقه به تقويت ديدگاههاي شاذ و افراطي دامن بزند. طبيعي است قرآن به عنوان محور وحدت و اقتدار مسلمانان بزرگترين مانع در مقابل انگلستان به شمار مي رفت بنابراين تلاش كردند آن را به محور اختلاف تبديل كنند.
امروزه نيز بسياري از شبكه هاي تلوزيوني كه از يك سو به «دشنامگويي علني به مقدسات اهل سنت» مشغولند و از سوي ديگر به ترویج «قمه زني» و «آداب خرافي جديد» اهتمام دارند و اين كارهای زشت را به عنوان «شعاير تشيع» قلمداد مي كنند در لندن و نيويورك استقرار دارند. انگلستان در چند قرن گذشته افراطيهاي ضد وحدت را در ميان همه مذاهب اسلامي تقويت كرده است و امروز نيز در همين راستا فعاليت مي كند. يكي از نمونه هاي ديگر، تقويت جريان تكفيري وهابي در ميان اهل سنت است كه در سه قرن اخیر به تكفير و كشتار شيعيان و حتي اهل سنت مشغول بوده اند. وهابیها در عربستان دست به کشتار سنی های شافعی زدند به گونه ای که جوی خون به راه افتاد. شیخ احمد زینی دحلان شافعی (مفتی شافعی های عربستان در آن زمان) کتابی در این مورد با عنوان «فتنة الوهابية» نوشته که بسیار خواندنی است (۶).
روشن است كه تقويت افراطيهاي دو مذهب نتيجه اي جز تشدید تفرقه، افزایش کینه ها و تضعيف مسلمانان ندارد. با مطالعه تاريخ صد سال گذشته خاورميانه نقش بارز وهابيهاي عربستان و خاندان آل سعود را در فروپاشي دولت سنی عثماني و تحكيم سلطه ي انگلستان و آمریکا بر خاورميانه مي توان ديد همانطور که آل سعود امروز نیز در کشتار مردم عراق، پاکستان و لبنان و تضعیف سنی های فلسطین و کشتار اخوان المسلمین مصر نقش جدی دارند.

داستانی دروغین به نام روضه مسمار:
يكي از روضه هايي كه از صد سال گذشته تاكنون روز به روز رواج و عموميت بيشتري پيدا كرده روضه ي اصابت ميخ در به سينه حضرت زهرا(س) است كه به عربي از آن با عنوان ماجراي «خبر المسمار» يا «نبات المسمار» يعني «ماجراي روييدن ميخ در بدن » ياد مي كنند. طبق اين روضه، در هنگام حمله به خانه فاطمه(ع)، ميخِ در با شدت تمام به ايشان اصابت كرد. به كار بردن كلمه «نَبَتَ» و «نَبات» شايد براي اينست كه بگويند ميخ، آنچنان با شدت اصابت كرده كه از طرف ديگر بدن بيرون آمد و به عبارتي مجددا از جسم ايشان «روييده است»!!. اگر با رايانه به جستجوي كتابهاي حديثي شيعه بپردازيم خواهيم ديد كه اين ماجرا در هيچيك از كتابهاي قبل از ۱۰۰ سال گذشته نقل نشده و همه شواهد نشان مي دهند كه اين روضه در همين صد سال اخير -به نام مظلوميت اهل بيت(ع) و به كام انگليس و غرب – جعل و نشر شده است.
منبع اصلي روضه «خبر المسمار» كتابي است با عنوان «مؤتمر علماء بغداد» كه به دروغ به «شبل الدوله مقاتل بن عطيه» (متوفاي حدود ۵۰۵ هـ) منسوب شده است. اين در حاليست كه سبك نگارش و ادبيات اين كتاب به روشني نشان مي دهد كه توسط يك نويسنده ي عرب معاصر تأليف شده و ربطي به مقاتل بن عطيه (متوفاي حدود ۵۰۵هـ) ندارد. دروغين بودن انتساب اين كتاب به مقاتل بن عطيه چنان روشن است كه حتي شخصيتي مثل استاد سيد جعفر مرتضي عاملي كه درباره باورهاي مذهبي عامیانه شیعی بسيار متعصب هستند در كتاب «مأساة الزهراء(س)» احتمال دروغين بودن انتساب اين كتاب به مقاتل را مي پذيرند. همچنين استاد حسن انصاري (كتابشناس برجسته معاصر) درباره هويت اين كتاب مقاله اي دارد و با استناد به شواهد متعدد اثبات مي كند كه اين كتاب در دوره هاي اخير نگاشته و به دروغ به مقاتل بن عطيه(قرن ۶) منسوب شده است. در واقع همانطور كه ما ايرانيان تفاوت آشكار نوشته هاي يك نويسنده معاصر مثل مرحوم جلال آل احمد با نوشته هاي نويسندگان قديمي مثل سعدي شيرازي(قرن ۷)  را به سادگي درك مي كنيم تفاوت متن كتاب «مؤتمر علماء بغداد» با «نثر عربی تأليفات قرن ۵ و ۶» نيز براي محققان و كتابشناسان روشن است(۷). نكته جالب ديگر اينست كه نسخه خطي اين كتاب در يكي از كتابخانه هاي هندوستان – كه تحت استعمار انگلستان بوده – يافت شده و بعدا مكررا در كشورهاي عربي چاپ و نشر شده است(۸). البته شايد برخي بگويند از آنجا كه اين كتاب حاوي دفاعيات ارزشمندي از تشيع و بيانگر بسياري از حقايق است پس نمي تواند كارِ دروغگويان يا مزدورانِ انگلستان باشد. در پاسخ اين افراد بايد گفت دروغگويانِ حرفه اي همواره دروغهاي خود را در ميان انبوهي از سخنان درست پنهان مي كنند تا برای مخاطبانشان پذيرفتني به نظر بيايد. اگر فردي تمام سخنانش دروغ باشد اساسا نمي تواند اعتماد مخاطبان را جلب كند. در هر حال کتاب منسوب به مقاتل بن عطیه گرچه شامل استدلالهای کلامی ارزشمندی است اما برخی از روایاتش فاقد ارزش تاریخی اند و اعتماد بیش از اندازه به آن نادرست است(۹).
متأسفانه انبوهي از علماي صد سال اخير -كه امكانات رايانه اي امروزي را نداشتند- بر اثر عواطف پاك شيعي و اعتماد بيش از اندازه به شنيده ها، روضه «خبر المسمار» را حقيقت پنداشتند. اگر برخي از علما نيز در صحت آن ترديد داشته اند از ترس اينكه مبادا موجب تضعيف احساسات و تعصبات شيعي مردم شود از بيان ترديدِ خود پرهيز كرده اند. در ۱۰۰ سال اخير برخي از علماي عاليقدر كه از ذوق شعري برخوردار بودند احياناً در لا به لاي اشعار خود به روضه ي مسمار اشاره كرده اند. به عنوان مثال مرحوم محمدحسين اصفهاني غروي (متوفاي ۱۳۶۱ق) كه صاحب تأليفات در فقه و اصول و فلسفه است در يكي از اشعار خود مي گويد:
«و لَستُ أدري خبرَ المِسمارِ             سَل صدرَها خزانةَ الأسرار»
مضمون اين بيت اينست كه: «نمي دانم روايت ميخ در تا چه حد صحت دارد ولي مي تواني از سينه فاطمه(س) كه گنجينه اسرار است بپرسي كه حادثه چه بوده است».
گرچه شاعر در اين بيت به ترديد خود اشاره مي كند اما اين بيت در كنار ابيات ديگر موجب ترويج و تأييد بيشتر اين روضه شده است(۱۰).
در يك كلام بايد گفت آنچه قطعي است اينست كه روضه اصابت ميخ در به سينه حضرت زهرا(س) ساختگي است و سازنده آن حتي اگر فريب خورده ی انگليس نباشد دستكم فردي غيرقابل اعتماد بوده زيرا نوشته هاي خود را به دروغ به يكي از شخصيتهاي قرن ۶ منسوب مي كرده است و چنين فرد دروغگويي قابل اعتماد نيست.
اكنون كه با استفاده از رايانه و نرم افزارهاي موجود امكان جستجوي دقيق و سريع در آثار معتبرحديثي و تاريخي شيعي فراهم است روا نيست ترویج روضه های جعلی همانند گذشته استمرار یابد. صداقت حكم مي كند وقتي تحقيقات علمي، دروغین بودن يك مطلب را نشان داده است ديگر آن را نقل یا تأييد نكنيم و به نقل روايات معتبر يا رواياتي كه ظن قوي يا اطمينان به جعلي بودنش نداريم اكتفا كنيم. هيچ لزومي ندارد براي داغتر كردنِ تنور هيأتها به نشر جعليات ادامه دهيم.
بي ترديد مظلوميت صديقه كبري صلوات الله عليها قابل انكار نيست و براي تبيين اين مظلوميت نيازي به مبالغه يا استناد به جعليات نيست. اگر حقايق تاريخي همانگونه كه بوده –بدون تحريف– نقل شود نه تنها هيچ آسيبي به مذهب راستین تشيع وارد نمي شود بلكه اعتماد جوانان به منبرها و هیأت ها بيشتر خواهد شد.
به نظر می رسد معتبرترین روضه ها برای حضرت زهرا (صلوات الله علیها) همان روضه هایی است که شهید آیت الله مرتضی مطهری (ره) خوانده اند و در مجموعه آثار ایشان قابل دسترسی است(۱۱).

منابع:
[۱] . درباره شهريه انگليسي به خاطرات مرحوم آيت الله سيد حسن موسوي شالي(متوفاي ۱۳۸۵ ش) از علماي اهل معنا و محبوب قزوين مراجعه فرماييد. روايتي از اين خاطره در لينك (+) قابل دسترسي است.

پی نوشت:
روضه های حضرت زهرا سلام الله علیها به روایت استاد شهید مطهری:
مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى (ج‏۱۶  ص۵۷ و ۵۸) :
ايام از نظرى به حضرت زهرا (سلام اللَّه عليها) تعلق دارد. نكته‏اى را چون ديشب يكى از جوانان سؤال كرد مى‏خواهم برايتان عرض كنم، شايد خوب باشد. البته من هيچ وقت اصرار ندارم كه در هر سخنرانى لزوماً ذكر مصيبت كنم. اگر سخن رسيد به جايى كه ببينم ذكر مصيبت كردن، به خودم تحميل كردن است و بايد از جايى به جاى ديگر بروم، نمى‏گويم. ولى اكثر، خصوصاً در ايام مصيبت، ولو به‏طور اشاره هم شده است ذكر مصيبت مى‏كنم. جوانى از من پرسيد كه آيا اين كار ضرورتى يا حسنى دارد يا نه؟ اگر بناست مكتب امام حسين عليه السلام احيا بشود، آيا ذكر مصيبت امام حسين هم ضرورتى دارد؟ گفتم بله، دستورى است كه ائمه اطهار به ما داده‏اند و اين دستور فلسفه‏اى دارد و آن اينكه هر مكتبى اگر چاشنيى از عاطفه نداشته باشد و صرفاً مكتب و فلسفه و فكر باشد، آنقدرها در روحها نفوذ ندارد و شانس بقا ندارد، ولى اگر يك مكتب چاشنيى از عاطفه داشته باشد، اين عاطفه به آن حرارت مى‏دهد. معنا و فلسفه يك مكتب، آن مكتب را روشن مى‏كند، به آن مكتب منطق مى‏دهد، آن مكتب را منطقى مى‏كند. بدون شك مكتب امام حسين منطق و فلسفه دارد، درس است و بايد آموخت اما اگر ما دائماً اين مكتب را صرفاً به صورت يك مكتب فكرى بازگو كنيم حرارت و جوشش گرفته مى‏شود و اساساً كهنه مى‏گردد.
اين، بسيار نظر بزرگ و عميقانه‏اى بوده است، يك دورانديشى فوق العاده عجيب و معصومانه‏اى بوده است كه گفته‏اند براى هميشه اين چاشنى را از دست ندهيد؛ چاشنى عاطفه، ذكر مصيبت حسين بن على عليه السلام يا اميرالمؤمنين يا امام حسن يا ائمه ديگر و يا حضرت زهرا (سلام اللَّه عليها). اين چاشنى عاطفه را ما حفظ و نگهدارى كنيم.
چون اين ايام فاصله زمان وفات رسول اكرم و وفات حضرت زهرا هست قهراً تعلق بيشترى به وجود مقدس ايشان دارد. دو سه كلمه‏اى ذكر مصيبت مى‏كنم.
نوشته‏اند: «ما زالَتْ بَعْدَ ابيها مُعَصَّبَةَ الرَّأْسِ، ناحِلَةَ الْجِسْمِ، باكِيَةَ الْعَيْنِ، مُنْهَدَّةَ الرُّكْنِ». زهرا را بعد از پدر نديدند كه هيچ وقت عصابه‏اى را كه به سر بسته بود از سر باز كند. روز به روز زهرا لاغرتر و ناتوانتر مى‏شد. بعد از پدر هميشه زهرا را با چشمى گريان ديدند. «مُنْهَدَّةَ الرُّكْنِ» اين جمله معنى عجيبى دارد. «ركن» يعنى پايه، مثل يك ساختمان كه پايه‏هايى دارد و روى آن پايه‏ها ايستاده است. از نظر جسمانى، پا و ستون فقرات ركن انسان است، يعنى انسان كه مى‏ايستد روى اين بناى استخوانى مى‏ايستد. گاهى از نظر جسمى، اين ركن خراب مى‏شود، مثل كسى كه فرض كنيد پاهايش را بريده باشند يا ستون فقراتش درهم شكسته باشد. ولى گاهى انسان از نظر روحى آنچنان درهم كوبيده مى‏شود كه گويى آن پايه‏هاى روحى كه روى آن ايستاده است خراب شده است. زهرا را بعد از پدر اينچنين توصيف كرده‏اند. زهرا و پيغمبر عاشقانه يكديگر را دوست مى‏دارند. به فرزندانش امام حسن و امام حسين كه نگاه مى‏كند، بى اختيار مى‏گريد، مى‏گويد: فرزندان من! كجا رفت آن پدر مهربان شما كه شما را به دوش مى‏گرفت، شما را به دامن مى‏گذاشت و دست نوازش به سر شما مى‏كشيد؟.
ولا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلى العظيم و صلّى اللَّه على محمّد و آله الطّاهرين.

مجموعه‏ آثار استاد شهيد مطهرى    ج‏۱۶    ص۹۴ و ۹۵
زهرا قبل از وفات مخصوصاً لباس پاكيزه‏اى پوشيد كه احتضارش در آن حالت باشد. اسماء بنت عميس مى‏گويد: يك روز (حال يا هفتاد و پنج روز و يا نود و پنج روز بعد از وفات رسول اكرم) ديدم مثل اينكه حال بى‏بى بهتر است، از جا حركت كرد و نشست، سپس حركت كرد و غسل نمود و بعد فرمود: اسماء! آن لباسهاى پاكيزه مرا بياور «۱». من خيلى خوشحال شدم كه الحمد للَّه مثل اينكه حال بى‏بى بهتر است. ولى بى‏بى جمله‏اى گفت كه تمام اميدهاى اسماء به باد رفت. فرمود: اسماء! من الآن رو به قبله‏ مى‏خوابم، تو هُنَيئه‏اى، لحظه‏اى، لحظاتى با من حرف نزن، همينكه مدتى گذشت مرا صدا كن، اگر ديدى جواب ندادم بدان كه لحظه مرگ من است. اينجا بود كه تمام اميدهاى اسماء به باد رفت. طولى نكشيد كه اسماء فرياد كشيد و به سراغ على رفت و على را از مسجد صدا كرد و حسنين آمدند.
ولا حول و لا قوة الّا باللَّه العلى العظيم و صلّى اللَّه على‏ محمّد و آله الطّاهرين. باسمك العظيم الاعظم الاجلّ الاكرم يا اللَّه ….
خدايا ما را قدردان اسلام و قرآن قرار بده، توفيق عمل و خلوص نيت به همه ما كرامت بفرما، انوار محبت و معرفت خودت را در دلهاى ما قرار بده، نور محبت و معرفت پيغمبر و آل پيغمبرت را در دلهاى ما بتابان، اموات ما مشمول عنايت و رحمت خودت بفرما.
و عجّل فى فرج مولانا صاحب الزمان.
______________________________
(۱) اسماء، كلفت و اين حرفها نبوده. او به اصطلاح جارى قبلى حضرت زهرا بوده يعنى قبلًا زن جناب جعفر بود كه آن وقت مى‏شد جارى حضرت زهرا. بعد از جناب جعفر زن ابوبكر شد كه محمدبن ابى بكر كه بسيار مرد شريفى است از همين اسماء به دنيا آمد. بعد از ابوبكر حضرت امير با اسماء ازدواج كردند كه محمّد بن ابى بكر پسرخوانده اميرالمؤمنين شد و تربيت شده اميرالمؤمنين است و ولاى اميرالمؤمنين را دارد و با پدرش ارتباطى ندارد. غرض اين است كه اسماء زن مجلّله‏اى است. همان وقت هم كه همسر ابوبكراست، ولايش با على عليه السلام است، دوست على است و ارادتمند به خاندان على نه به خاندان شوهرش.

مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى، ج‏۲۴، ص: ۲۷۶ تا ۲۷۸
لزوم اصلاح عزاداريها
مسجدها بايد محفوظ بماند، امامت جماعت‏ها بايد محفوظ بماند، منبرها بايد محفوظ بماند، روضه‏ها بايد محفوظ بماند، ذكر مصيبت‏ها بايد محفوظ بماند اما بايد اصلاح شود. تحريفات در ذكر مصيبت‏ها الى ماشاءاللَّه است. جعل، دروغ، وضع در اين قضايا الى‏ماشاء اللَّه است و اينهاست كه روضه‏ها و ذكر مصيبت‏ها را كم اثر كرده والّا اصل روضه و ذكر مصيبت بايد باقى بماند و مسئله امام حسين و اشك ريختن براى امام حسين و محرّم و عاشورا و تظاهرات براى محرّم و دسته بيرون آمدن، تمام اينها بايد محفوظ بماند ولى البته من نمى‏گويم حتما بايد به آن شكلى كه از زمان قاجاريه معمول شده كه بيشتر از قفقاز به اين طرف آمده انجام شود[۱] و حتما اينها هم بايد باشد. اينها كارهاى جديدى است كه بيرون آمده، بسيارى از اينها درست نيست و بايد عزاداريها را اصلاح كنيم. شيعه قسمتى از كيان خودش را با همين حَنين‏ها و ناله‏ها و فريادها و شكايت كردن از ظلم‏ها حفظ كرده‏است.
روضه‏هايى كه تا حالا بوده، آيا خيال مى‏كنيد نقشى در اين انقلاب نداشت؟ همينها بود كه از يزيد و ابن زياد و عمر سعد چنين چهره‏هايى ساخت، بعد ظالمها را در چهره يزيدها و ابن زيادها و عمر سعدها نشان داد و همين خودش منشأ حركت در ميان مردم شد.
ريّان بن شبيب مى‏گويد در روز اول محرّم رفتم خدمت ثامن‏الحجج (عليه آلاف التحية و الثناء) امام رضا عليه السلام، ديدم حال حضرت منقلب است و دارد در خانه اشك مى‏ريزد. من هم غافل و بى خبر، تعجب كردم كه چرا حضرت اين طور است.
پرسيدم: آقا چرا حالتان اين طور است، آيا حادثه‏اى پيش آمده؟ فرمود: مگر نمى‏دانى امروز روز اول محرم و روز مصيبت ما اهل بيت است؟! بعد حضرت به من رو كرد و فرمود: پسر شبيب! هرگاه بر چيزى خواستى بگريى بر جدّ ما حسين بن على عليه السلام گريه كن.
چرا ائمه ما ذكر مصائب مادرشان زهرا را مى‏كردند و مى‏گريستند؟ اصلا چرا حضرت زهرا دستور داد شبانه دفنش كنند؟ چرا فرمود نمى‏خواهم كسى از كسانى كه به من ظلم كرده‏اند در تشييع جنازه‏ام شركت كنند؟ براى اين كه مى‏خواست اين ظلم در جهان لوث نشود، زيرا لوث شدن ظلم گناه است. مى‏خواست تا بعد از چهارده قرن هم بيايند و بگويند:
فَلِأَىِّ الْامورِ تُدْفَنُ لَيْلا

بَضْعَةُ الْمُصْطَفى‏ وَ تُعْفى‏ ثَريها
چرا پاره جگر پيغمبر شبانه بايد دفن شود؟ چرا بايد محل قبرش مخفى بماند؟
مى‏خواستند اين علامت سؤال هميشه باقى بماند، مى‏خواستند اين ظلم و اين مظلوميت فراموش نشود.
زهرا از دنيا رفت‏ «۱». خبر در گذشت زهرا در مدينه پيچيد. مردم ريختند جلو خانه على و زهرا، آماده تشييع جنازه زهرا. يكى از اصحاب (ابوذر يا مقداد) بيرون آمد و گفت: ايهاالناس متفرق شويد، امروز زهرا دفن نمى‏شود. (البته نگفت كه زهرا وصيت كرده كه من بايد شب دفن شوم، بلكه اين حرف راست را گفت: زهرا امروز دفن نمى‏شود.) مردم متفرق شدند به خيال اين كه زهرا فردا دفن خواهد شد و فردا در تشييع جنازه زهرا شركت خواهند كرد. على‏القاعده كسانى كه زهرا از آنها بيشتر ناراضى بود بيشتر خودشان را آماده مى‏كردند كه در تشييع جنازه زهرا بيتابى كنند، براى اين كه گذشته لوث شود؛ همان كارى كه مأمون در تشييع جنازه حضرت رضا كرد. ولى همين كه هوا تاريك شد و همه در خانه‏ها رفتند و خوابيدند على مقدمات غسل و كَفَن و دفن كردن زهرا را فراهم كرد. به دست خودش زهرا را غسل داد.
مطابق روايتى كه در بحارالانوار هست اولاد زهرا (حسن، حسين، زينب و امّ‏كلثوم) و خادمه خانه فضّه همه در آن دل شب بيدار بودند. على وقتى كه جنازه زهرا را در اتاق برد، خودش به تنهايى زهرا را كفن كرد. بعد از كفن، فرياد على بلند شد، اطفال كوچك زهرا از هشت ساله تا سه چهار ساله و فضّه را صدا زد: يا حسن، يا حسين، يا زينب، يا امّ كلثوم، يافضّه! هَلُمّوا تَزَوَّدوا مِنْ امِّكُمْ‏ بياييد با مادر خودتان وداع كنيد. آنها از ناحيه على اجازه يافتند. حسنين آمدند خود را به روى سينه زهرا
______________________________
(۱). [اين سخنرانى در شب شهادت حضرت زهرا عليها السلام ايراد شده است.]
انداختند. فرياد يا امّا يا امّا به آسمان بلند شد. زينب و ام كلثوم كه كوچكتر از آنها بودند خودشان را روى پاهاى زهرا انداختند. على در كنارى ايستاده است، مثل ابر بهار اشك مى‏ريزد و اين منظره دلسوز را تماشا مى‏كند. على ولىّ خدا آنجا ايستاده است. بچه‏هاى زهرا، حسنين، دو سبط پيغمبر، سَيِّدَىْ شَبابِ اهْلِ الْجَنَّة هستند. روح زهرا در اين اتاق است. بنابراين اگر حادثه معجزه‏آميز رخ مى‏دهد هيچ جاى تعجب نيست. على در اينجا شهادت مى‏دهد و قسم مى‏خورد كه در آن حال وضع عجيبى را به چشم خود مشاهده كردم و به گوش خود شنيدم: اشْهِدُ اللَّهَ انَّها حَنَّتْ وَ انَّتْ وَ مَدَّتْ يَدَيْها. مى‏گويد من خدا را گواه مى‏گيرم كه در همان حال صداى ناله زهرا را شنيدم، زهرا دستها را از كفن بيرون آورد و فرزندان خود را در بغل گرفت. صدايى آسمانى شنيدم كه به من گفت: على! اولاد زهرا را از روى بدن زهرا بردار كه ملكوتيان به فغان آمده‏اند.

[۱] . ظاهرا منظور استاد در اينجا قمه زني است كه از فرهنگ قفقاز در زمان وارد ايران شده است.

انتهای پیام/