به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ماسال، قربان صحرایی چاله سرایی ضمن ارایه گزارشی مصور در وبلاگ دران، رودخانه مرغک شاندرمن را معرفی کرده است:
مُرْغَكْ
«مِنَ الماءِ كُلّ شَئٍ حَيّ: از آب هر چيزي را زنده گردانيديم» (قرآن كريم, انبياء:۳۰). اين يعني آب در حيات موجودات نقش كليدي دارد.
گستردگي رودخانه‌ها و فراواني آب در تالش بر كسي پوشيده نيست. شرايط اقليمي تالش سبب گرديده رودخانه‌هاي خروشاني كه رگ حياتِ كشاورزي و بعضاً صنعت تالش را سرزنده و شاداب نگه مي‌دارد, در همه‌ي نقاط تالش به وفور يافت شوند.
وجود درياي نيلگون خزر در شرق تالش, همچنين وجود كوه‌هاي تالش در محدوده‌ي مرزي غرب منطقه كه چون حصاري ستبر و محكم, سبب گرديده باران فراواني در اين محدوده ببارد و باعث بوجود آمدن رودها و رودخانه‌هاي بي‌شمار و زيباي سرزمين تالش شود.
همچنين وسعت جغرافيايي اين ناحيه از استان گيلان باعث شده است بيشترين رودها و رودخانه‌هاي گيلان در اين منطقه واقع شوند
آنچه در ادامه مي‌بينيد توصيف تصويري همراه با اطلاعات مختصري از يكي از اين رودها به نام «مُرغك» يا «رود شاندرمن» است.
رود شاندرمن يا مرغك رود
رودي است با جريان آب دائِمي از حوضه درياي خزر, كه در شهر شاندرمن از توابِع شهرستان ماسال واقع گرديده است.
اين رود از دو آبريزه مهم زير سرچشمه گرفته است:
ارتفاعات كوه«بزن‌دار Bezen Dār» در ناحيه شرق ييلاق تابستاني «لارَه‌ژييَه».
كوه‌هاي«وَناوْ» از منطقه عمومي خشكه‌دريا در ۲۸ كيلومتري باختر شهرستان ماسال و شاندرمن.
آبريزه‌ي اول با گذر از جنگل انبوه و متراكم «ليرزانَه Lirzānah» با رودخانه‌ي «كورَكَش» مخلوط مي‌شود و سپس درّة جنوبي كوه «چِمَه‌پِشْت» را به سمت خاور طي مي‌كند و در ناحية لَچور با شاخه منشعب از منطقه‌ي ييلاقي «وَناوْ» حومه‌ي خشكه‌دريا (آبريزة دوّم) مخلوط مي‌شود.
اين رود آنگاه پس از عبور و سيراب‌كردن مناطق وسيعي از روستاها و مزارع و شاليزارهاي منطقه‌ي عموميشاندرمن، در ناحيه ضيابر از طريق غازيان وارد تالاب بندرانزليمي‌شود
مختصات جغرافيايي مرغك عبارت است از:
طول مسير ۴۵ كيلومتر,
ارتفاع سرچشمه ۲۷۰۰ متر,
ارتفاع ريزشگاه ۲۸- متر,
شيب متوسط ۶% (شش‌درصد),
مسير كلي جريان آب, خـاور شمالي.
بخشي از حوضة آبريز مرغك‌رود را نواحي كوهستاني مرتفع و بخش ديگر را مناطق كم‌ارتفاع مشرف به درياي خزر تشكيل مي‌دهد.
اگرچه تالشان منطقه اين رود را با نام «لالَه‌رِوار» به معناي «رودخانه بزرگ» مي‌شناسند وليكن در محافل رسمي و اداري با نام‌هاي «مُرْغَكْ» و «شاندِرْمَن» و «اَلکانَ رود» شناخته مي‌شود.
برخي از چشمه‌ها و رودها و ريزابه‌هاي تشكيل دهنده‌ي عمده‌ي رود مرغك از مبداء تا انتها عبارتند از:
چشمه‌هاي كوه و ييلاق وسيع «سِرَسي» (سرخ‌سنگان),ريزابه‌ي چشمه‌هاي ييلاقات و کوه‌هاي «اورَه‌بند»,«وَناوْ» و «دَشتِه», «چشمه‌هاي ييلاقات گُلي‌دَشْت و چَرَه‌چال», «چشمه‌هاي پرآب کوه اَمْروئَه‌خْوار», «پوستَه‌ليوَه‌چِمَه» منشعب از ييلاق نايَه‌شَر.
رودخانه خروشان ييلاق «خوئَه‌لونَه», آب اين رودخانه از چشمه‌هاي کوه‌هاي «سيف‌آستونَه», «كَلَه‌نا چِمَه»، بند و کوه ديدني«شَلَه‌خوار» و ديگر آبريزههاي حومه تأمين مي‌شود
درّه‌ي سِرَه‌كَشْ. بايد توجه داشت چشمه‌ها و دره‌هاي مذكور ابتدا به استخر بزرگ خشكه‌دريا (درياچه‌ي خشكه‌دريا) سرازير مي‌شوند و پس از لبريز شدن اين استخر بزرگ، از زاويه جنوب شرقي آن خارج و راهي نقاط پايين‌دست مي‌شوند.
چشمه‌هاي ييلاق و کوه سرسبز «وييَرگا»،دره‌ي کوه اَسبَه‌ريسَه, چشمه‌ها و آبريزههاي فراوان کوه سَربَه‌دار,چشمه‌هاي قشلاق كوهسار, که اين مسير داراي آبشارهاي زيبايي است؛ نظير آبشار پله‌كاني «شَتَه‌ميل»،ده‌ها دره و چشمه‌ي منشعب از کوه‌هاي «مِلاسون، خِماسون، اَنْدَه‌چَر، آويشو (غار منحصر به فرد آويشو) و …»
«رودخانه خروشان اَمرادول»، «چشمه لارَه‌ژييَه, فْلَكَه‌چِمَه, مَدوئَه‌چِمَه» رودخانه «كورَكَشْ»، درّه‌ي ليرزانَه, كُلَه‌سَري دَرَه, وَزَنْ.
آبشار«ليفَه‌بَره»، در ييلاق کَلاوي، آبشار «وَزَن» و آبشار بسيار زيبا و مرتفع «جيرَه‌وَزَن». اين آبشارها هنوز ناشناخته باقي مانده‌اند و به غير از بوميان تعداد انگشت‌شماري از اهل تحقيق از وجودشان مطلع‌اند.
رودخانه قشلاق لِلكون,چاجي‌دَرَه,شالْكِه دَرَه، درّه‌هاي چاسْنَسْ
لچور محل تلاقي دو شاخه اصلي رود شاندرمن يعني رودخانه أمرادول و رودخانه‌اي که از خشکه‌دريا سرازير است مي‌باشد
اين رود در نقطه‌ي ورودي به مثلثِ دشتِ دران كه به «تالْشَه‌خالَه» موسوم است ابتدا دو شاخه از آن منتزع مي‌شود: شاخه همجوار به نام «واوَيلا» مشهور است و شاخه شمالي به «گيلَه‌جو» موسوم مي‌باشد.
آب دو شاخه مذكور ضمن عبور از ميانه روستاي دران، شاليزارها و مزارع اين روستا را سيراب نموده آنگاه در خروجي روستاي دران شاخه‌ي« واوَيلا» با آبياري شاليزارهاي روستاي چاله‌سرا, وارد روستاهاي شالكه, سياه‌دولَه, دليجان, ملك‌جهان و … شده و در نهايت از طريق بَهَمْبَر در غازيان به تالاب انزلي مي‌ريزد
همچنين شاخه گيله‌جو پس از آبياري بخشي از مزارع و شاليزارهاي دراني‌ها وارد بخشي از شاليزارهاي روستاي نيلاش مي‌شود و آنگاه با عبور از شاليزارها و مزارع روستاهاي شالكه شمالي, انجيلان, ظهرابچي, خرفكوره, شيخ‌نشين, كوره‌جان و … در نهايت به درياي نيلگون خزر از طريق تالاب انزلي متصل مي‌شود
شاخه اصلي رود مُرْغَكْ كه بعضاً در كتب متقدم با نام «چاله‌سرا» نام برده شده است, ضمن عبور از ديوارة شمالي كوه‌هاي امامزاده شفيع و دران و با گذر از مرز جنوبي روستاي چاله‌سرا و مرز شمالي روستاي سياهمرد, از نيمه جنوب غربي وارد بازار شاندرمن و از نيمه جنوب شرقي اين ناحيه عبور كرده و راهي روستاهاي پاشْكَم, توسَه‌سرا, قَران, خشكرودبار, بيشَه‌گاه (ويشَگا), ضيابر و… مي‌شود.
اين رود در تمام مسير رَفْتِ خود سيراب‌كننده‌ي بسياري از باغات، مزارع و به خصوص شاليزارهاي اهالي روستاهاي ذكر شده است
رود مرغك در نهايت با پيوستن به شاخه‌اي از رودخانه «خاله‌كائي» در محل كوتمجان به چكور در بهمبر مي‌رسد و سپس وارد تالاب سياكشيم و از آنجا به خزر مي‌پيوندد.
رود شاندرمن از نظر ميزان آبدهي سالانه, در مقايسه با رودهاي شاخه فومنات (تالاب انزلي) غرب گيلان, در رديف هفتم قرار دارد. از ايستگاه امامزاده شفيع به بعد سطحي برابر با ۲۳۱ كيلومتر مربع حوزه آبخيز اين رود است.
وفور آب مناسب و قابل استفاده در امور زراعي و كشاورزي سبب گرديده تقريباً از همان سرچشمه تا انتها كه نزديك تالاب انزلي مي‌باشد تمامي شاليزارهاي مسير از آن بهره‌مند شوند.
اگرچه تا روستاي طالب‌دره مزارع بهره‌مند از آب رود مرغك انگشت‌شمار و بسيار كم و موردي است وليكن از اين روستا به بعد هرچه مسير مرغك طولاني‌تر مي‌شود وسعت بهره‌بري از آب آن نيز افزون‌تر مي‌گردد. چه آنكه اين مسير را دشت‌هايي پيش‌روست كه ديرزماني است به مزارع و شاليزارهاي برنج تبديل گشته‌اند
پل‌هاي مهم و معروف و قديمي بر روي اين رود
براي تردد از روي رودخانه و سهولت رفت و آمد به طرفين آن در نقاط بسياري از رودخانه پل‌هايي تعبيه شده است. برخي از مهم‌ترين و پررفت و آمدترين پل‌هاي رود شاندرمن, از مبداء به مقصد عبارتند از:
پل كوهسار: اولين پلي است كه در دل جنگل‌هاي منطقه بر روي رودخانه شاندرمن نصب است تا اهالي ييلاقات جنوبي منطقه شاندرمن را به طرفين رودخانه منتقل نمايد. اين پل تماماً از چوب درختان جنگلي بوده و قابل استفاده براي رفت و آمد انسان و همچنين تردد چهارپايان کوچک و بزرگ مي‌باشد.
سْنگي‌سَري پَرد
پل لَچور: اين پل بر روي دهانه ورودي شاخه شمالي رود مرغك كه از ييلاقات «دولي گيريه» و «أمرادول» مي‌آيد, زده شده است. به نظر مي‌رسد پل لچور قديمي‌ترين پلي است كه بر روي رود شاندرمن احداث شده است
پل لِلکوني روار، پل حاجي‌بيجار،پل طالب‌دره،پل چاله‌سرا،پل شاندرمن: پل مواصلاتي و بسيار مهم و استراتژيكي است كه دو نيمه‌ي بازار و شهر شاندرمن را به هم متصل مي‌نمايد. پل قران، پل خشكرودبار.
تصاويري از برخي از پل‌هاي سنتي را در ادامه ببينيد:
اين نوجوان هر روز با دوچرخه‌اش از روي اين تنه درخت که به عنوان يک پل محسوب مي‌شود به دو سوي مرغک در رفت‌آمد است
اين پل هم براي تردد چهارپايان تعبيه شده است
اين پل هم براي تردد رمه (گله گوسفند و بز) نصب شده است
ييلاقات و قشلاقات و روستاهاي مسير رود مرغك
برخي از مناطق ييلاقي و قشلاقي حومه رود مرغك عبارتند از: سِرَسي، چَرَه‌چال، گلي‌دشت،سيف‌آستونه،اَمروئَه خوار،نايَه‌شَر،خشكه‌دريا،سَربَه‌دار،خَـرمِـه,كوهسار, لَچور، ميمونَه،مايزو،آرْجَـپا، لِـلِكون،گول‌گول، حاجي‌بيجار، چاسْنَس و …
روستاهايي که رود از پهنه آن مي‌گذرد:
طالب‌دره، ساوْناوَرْ، امامزاده شفيع، دران، چالِـه‌سرا، بنه‌سرا، سياهمرد، جمعه‌بازار شاندرمن،توسه‌سرا, مُلك‌جهان, خشكرودبار و …
مناظري ديگر از رودخانه شاندرمن:
… و مرغک همچنان جاري است، جاري است تا حيات جاري باشد …
انتهای پیام/
زنده بادشاندرمن من
دست جنابعالی درد نکند اقای صحرائی
بارها مسير رود شاندرمن را از مبدأ که حدود ييلاق سرسي و خشکه‌درياست تا نزديک به انتها را طي سالياني با پاي پياده به صورت رفت و برگشتي رفته‌ام. بايد اعتراف کنم يکي از ديدني‌ترينهاي منطقه تالش است.
مطلب زیبایی بود
معرفي پديده‌هاي خدادادي ـ آنچنان که هست ـ کار ارزنده‌اي است. در اين گزارش اسامي اماکن و چشمه‌سارها و آبريزه‌هايي که تقريبا همگي با نامگذاري تالشي است، آمده که جالب توجه است. خوب است محققان تالش‌پژوه ديگري نيز اين روش را ادامه دهند
نام قدیم رودخانه مرغک چی بوده؟؟؟اخه مگن اسم مرغک ۱۰سال پیش برای این رودخانه گذاشتن..میخواستم بدونم اسم قدیمش چی بوده.