نگاه آزاد- اسلام ملکی؛ امام احمد حنبل (متوفای ۲۴۱هجری) از بزرگترین علمای حدیث اهل سنت است که حنبلی ها او را در فقه و عقاید نیز بر دیگران ترجیح داده اند. وی سخنان جالبی درباره فضایل امام علی (علیه السلام) بیان کرده که حاکی از ارادت او به اهل بیت(ع) است.
احمد حنبل (ره) یک فصل از کتاب «فضائل الصحابة» را به « فضایل امام علی(ع) » اختصاص داده و ۳۱۴ حدیث در این مورد نقل کرده است. در این مورد رجوع شود به کتاب « فضائل الصحابة » ، احمد حنبل، ج۲ ، صص: ۵۵۵-۷۲۵٫
ابن ابی یعلی که خود از علمای بزرگ اهل سنت است نقل می کند که احمد حنبل گفته است:
« ما رُوِيَ فِي فضائلِ أحَدٍ مِن أصحاب رَسُول اللَّهِ بِالأسانيدِ الصِّحاحِ ما رُوِيَ عَن علي ابن أَبِي طالب » (۱)
ترجمه: « آن مقدار روایات که با سند صحیح درباره علی بن ابی طالب(ع) نقل شده درباره فضایل هیچیک از اصحاب پیامبر خدا(ص) نقل نشده است »
این مطلب را ابوالفرج ابن جوزی نیز از احمد حنبل نقل کرده است (۲)
ابن جوزی همچنین نقل می کند که عبدالله پسر احمد حنبل از او درباره ترتیب فضیلت اصحاب پیامبر(ص) پرسش کرد. احمد حنبل گفت: « ابوبکر ، عمر و عثمان { به ترتیب } دارای فضیلت { و اولویت} درباره خلافت هستند.» عبدالله پرسید: پس جایگاه علی بن ابی طالب کجاست؟
احمد حنبل پاسخ داد: « يا بُنَيَّ ! عليُّ بن أبي طالب مِن أهلِ بيتٍ لا يُقاسُ بِهِم أحَدٌ »
ترجمه: « ای پسر عزیزم! علی بن ابی طالب از خانواده ای است که هیچکس با آنان مقایسه نمی شود » (۳)
گفتنی است مسلمانان سُنی تا زمان احمد حنبل درباره فضایل امام علی(ع) اختلاف نظرهایی داشتند و برخی از آنان – بر خلاف امروز – امیرالمومنین(ع) را حتی به عنوان «خلیفه چهارم» نیز باور نداشتند! در چنین شرایطی احمد حنبل با بیان پاره ای از فضائل امیرالمؤمنین(ع) توانست در «تقریب بین شیعه و اهل سنت» و «تعدیلِ افراطی گری» نقش ارزشمندی ایفا کرده اعتقاد به « تربیع »(اعتراف به فضیلت علی به عنوان خلیفه چهارم) را تقویت نماید. احمد حنبل گرچه شیعه نبود و به «خلافت بلافصل امیرالمؤمنین(ع)» به عنوان «امام معصوم» و «مفترض الطاعة و النصرة» اعتراف نمی کرد اما صریحا گفت که هرکس امامت علی(ع) را حتی «به عنوان خلیفه چهارم» انکار کند، از الاغ نیز گمراه تر است :
« مَن لَم يُثبت الإمامةَ لِعَلِيٍّ فَهُوَ أضَلُّ مِن حِمارِ أهلِهِ » (۴).
« مَنْ لَمْ يُرَبِّعْ بِعَلِيٍّ فِي الْخِلَافَةِ فَهُوَ أَضَلُّ مِنْ حِمَارِ أَهْلِهِ » (۵)
گفتنی است استاد رسول جعفریان مقاله ای مفصل و مستند درباره « نقش احمد حنبل در تعدیل مذهب اهل سنت» نوشته اند که سالها پیش در شماره پنجم از مجله «هفت آسمان» منتشر شده و هم اکنون در پیوند زیر قابل دسترسی است:
نقش احمد بن حنبل در تعدیل مذهب اهل سنت.
(۱) طبقات الحنابلة ، ابن ابی یعلی ، چاپ دارالمعرفه-بیروت، ج۲، ص۱۲۰
(۲) مناقب الإمام احمد بن حنبل، ابن الجوزی، چاپ دار هجر ، ص۲۲۰
(۳) مناقب الإمام احمد بن حنبل، ابن الجوزی، چاپ دار هجر ، ص۲۱۹
(۴) مناقب الإمام احمد بن حنبل، ابن الجوزی، چاپ دار هجر ، ص۲۲۰
(۵) منهاج السنة النبوية ، ابن تیمیه ، ج۴ ، ص۴۰۲
