با آغاز جنگ جهانی اول، روسیه و انگلیس شمال و جنوب کشورمان را اشغال کردند. یکسال قبل از پایان جنگ یعنی در سال ۱۲۹۶ در روسیه انقلابی به پا شد و روس‌ها تصمیم گرفتند شمال ایران را ترک کنند. با خروج روس‌ها از ایران، برای انگلیسی‌ها  فرصتی پیش آمد تا بیشتر در ایران دخالت کنند. انگلیسی‌ها می دانستند حکومت قاجار و احمدشاه توانایی تامین اهدافشان را ندارند و به همین دلیل برای اجرای سیاست استعماری خود تصمیم گرفتند احمدشاه را مجبور کنند که سیّد ضیاء طباطبایی مدیر روزنامه رعد را به نخست وزیری قبول کند تا زمینه کارهای بعدی خود را فراهم کنند. برای این کار رضاخان که در آقابابای قزوین اردو زده بود به عنوان فرمانده کودتا و ترساندن احمدشاه انتخاب شد. بنابراین در سوم اسفند سال ۱۲۹۹ نیروهایی به فرماندهی رضاخان از قزوین حرکت کرده و به طرف تهران رهسپار شدند و احمدشاه را مجبور کردند که سیّد ضیاء را به نخست وزیری بپذیرد. بعد از آن رضاخان نیز به فرماندهی کل قوا انتخاب شد.

حمید گروکان در این باره می‌نویسد: «از یک طرف رضاخان میرپنج (که چندی پیش بنا بر پیشنهاد فرمانده سپاه انگلیس در ایران [ژنرال آیرون ساید] به فرماندهی لشکر قزّاق منصوب شده بود) دست به کودتا زده و در تهران حکومت نظامی برقرار کرده؛ از طرف دیگر سپهدار – رئیس بی لیاقت دولت وقت – به سفارت انگلیس پناهنده شده؛ و مصیبت بارتر از همه، سیّد ضیاء الدین طباطبایی که سال‌های عمرش را با مزدوری دولت انگلیس سپری کرده، اینک به فرمان احمد شاه به نخست وزیری رسیده است.» (۱)

…

پی نوشت:

۱- گروکان، حمید، حماسه میرزا کوچک خان، ۱۳۶۴، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، انتشارات چاپخانه، چاپ اول